Financiële zorgen beperken zich niet tot privédomein werknemer

Werknemers met geldzorgen vormen een steeds omvangrijker probleem op de Nederlandse werkvloer, in vrijwel alle sectoren. Dat was dit voorjaar al duidelijk. De sterk oplopende inflatie, aangezwengeld door de hoge energiekosten, brengt een oplossing voor de schuldenproblematiek niet dichterbij. Financiële zorgen zijn een serieus probleem, óók voor werkgevers.

Eerder dit jaar deed Deloitte – in samenwerking met VNO-NCW en SchuldenlabNL – onderzoek naar de rol van werkgevers rond de financiële gezondheid van medewerkers. Het rapport van juni 2022, getiteld ‘(On)zichtbare geldzorgen op de werkvloer’, meldt onder meer dat vier op de vijf werkgevers met het probleem wordt geconfronteerd.

Effecten op de werkvloer

Geldzorgen leiden bij mensen tot mentale en fysieke gezondheidsproblemen en spanningen in relaties. De effecten ervan worden ook gevoeld op de werkvloer. Zo kan een verlies aan concentratie tot fouten en ongelukken leiden. Bovendien ontstaat een verhoogd risico op fraude en diefstal. Door zorgen over de persoonlijke, financiële huishouding kan de betrokkenheid van mensen bij hun werk afnemen.

“Maar werk kan ook een fijne afleiding zijn”, zegt financieel coach Micha Aarts namens het Nibud (Nationaal instituut voor budgetvoorlichting). “Aan mensen voor wie dit geldt, merk je niks. Maar bij een andere groep merk je wel effecten. Met name op kort verzuim en voor de productiviteit zijn geldzorgen nadelig.” Nibud heeft voor werkgevers diverse tools beschikbaar, waaronder een Gesprekshandreiking en een Signaalkaart. “Dit kan helpen bij het bepalen van het budget voor interventies.”

Privé doet ertoe

“Mogelijke ondersteuning vanuit de werkgever begint met het onderkennen van de ernst van het probleem en het besef dat je daar iets aan moet doen”, zegt Marcel de Dood. Hij is productline director HR & Payroll bij Exact. Het softwarebedrijf is maandelijks betrokken bij meer dan 800.000 loonstroken in Nederland.

Zijn eerste aanbeveling aan werkgevers is om het onderwerp bespreekbaar te maken, structureel. “Voor werknemers is het lastig om erover te beginnen. Dat doen ze privé al niet snel, laat staan op het werk. Werkgevers hebben eveneens de neiging om privé aangelegenheden buiten de werkomgeving, buiten bijvoorbeeld functioneringsgesprekken, te houden. Maar dat moeten managers juist wel doen. De vitaliteit van een medewerker doet ertoe. Kan hij of zij voldoende ontspannen? Is de concentratie op het werk voldoende? Ga daarover in gesprek.”

Ethische discussies

Voor HR ligt er allereerst een rol in het faciliteren van managers om met medewerkers het gesprek aan te gaan over hun (financiële) situatie. Hoe staan ze ervoor? HR kan er bovendien een speciaal loket voor inrichten, bijvoorbeeld een vertrouwenspersoon. “Enerzijds om tegemoet te komen aan gevoelens van schaamte bij de medewerker”, zo verklaart Marcel de Dood. “Maar ook vanuit ethisch oogpunt. Een direct leidinggevende kan met kennis over geldproblemen toch anders naar een medewerker gaan kijken. Of je dat nu wilt of niet, er komen vertrouwensvragen op.”

Hij kent een bijzonder praktijkvoorbeeld waarbij uitgerekend bij een medewerker van de salarisadministratie loonbeslag werd gelegd. “Dan ga je je als werkgever toch afvragen: Kan dit nog? Wat als er straks wat misgaat bij de uitbetaling van de salarissen? Van die ethische discussie wil je liever wegblijven.”

‘Loonbeslag bij uitgerekend iemand van de salarisadministratie’

Vakantiegeld

Het Nibud biedt de nodige informatie voor werknemers met geldzorgen. Maar werkgevers kunnen zelf ook een deel van de oplossing bieden, bijvoorbeeld met geld dat ze (vaak onbewust) opsparen voor hun werknemers. “Het vakantiegeld bijvoorbeeld, maar je kunt ook aan een 13^e maand denken of bonussen die op jaarbasis worden uitgekeerd.” Marcel de Dood doet de suggestie om bijvoorbeeld niet eens per jaar (in mei) het vakantiegeld uit te keren maar om dit maandelijks toe te voegen aan het salaris. “Het kost de werkgever niets extra, maar je laat wel zien dat je actief meedenkt over oplossingen.”

“Hier zitten wel risico’s aan”, vult Micha Aarts aan. “Meer werken of vakantiedagen laten uitbetalen, verhoogt het jaarinkomen. Dat kan invloed hebben op de hoogte van toeslagen, als een medewerker die ontvangt. Bespreek de consequenties van meer salaris, zodat de medewerker niet met vervelende verrassingen te maken krijgt, zoals het terugbetalen van toeslagen.”

Het ontbreken van een spaarpotje voor de vakantie kan bovendien ten koste gaan van de broodnodige ontspanning. Aan de andere kant, veel mensen besteden het vakantiegeld al langer niet meer alleen aan vakantie. Cijfers van Nibud wijzen uit dat zo’n 20% van de Nederlanders vakantiegeld gebruikt voor het aflossen van schulden of betalingsachterstanden. Verder zetten veel mensen hun vakantiegeld op een spaarrekening om later onverwachte uitgaven mee op te vangen.

Parttime werken

Veel organisaties kennen cafetaria-modellen voor secundaire arbeidsvoorwaarden, waarbij mensen individuele keuzebudgetten hebben. “Dat is opgetuigd uit luxe, maar je zult zien dat de komende tijd werknemers delen hiervan in direct geld willen omzetten. Bijvoorbeeld door vakantiedagen in te leveren of te verkopen.”

Hieraan gerelateerd is het onderwerp parttime werken. In een poging iets te doen aan de krapte op de arbeidsmarkt werkt de overheid aan een plan om fulltime werken te stimuleren in de vorm van een voltijdbonus. De combinatie (krapte op arbeidsmarkt en financiële zorgen binnen huishoudens) kan ertoe leiden dat zowel werkgevers als werknemers hierover in gesprek willen. “Dit is wel het moment om dat te doen.”

‘Zowel werkgever als werknemer wil in gesprek over arbeidsuren’

Thuiswerken

Waar diverse werkgevers in coronatijd hebben besloten om kantoorruimte af te stoten, verwacht Marcel de Dood dat de komende tijd het faciliteren van werken op kantoor juist weer belangrijker wordt. “Een alleenstaande die een heel huis moet verwarmen, wil misschien liever niet thuiswerken. Bied daar ruimte voor op kantoor. Het kan voor de werknemer enorm schelen in de energiekosten.”

Kapitaalkrachtige werkgevers helpen hun medewerkers soms met leningen of schenkingen waarmee zij hun woning kunnen verduurzamen. Ook dat kan de energiekosten drukken. Zulke gestes moeten wel binnen de fiscale regels passen, zo waarschuwt hij. “Als een werkgever bijvoorbeeld de helft van de energierekening voor medewerkers compenseert, is dat extra loon dat moet worden gebruteerd.”

Dit artikel is tot stand gekomen in samenwerking met PwNet.