Overheid en MKB zien automatisering over het hoofd als middel in strijd tegen personeelstekort

Joep Hoeks, Chief Product Officer bij Exact

Ondernemend Nederland gaat al een tijdje gebukt onder een nijpend personeelstekort. Dat ziet ook Den Haag. Het tekort krijgt namelijk veel aandacht in de Tweede Kamer de laatste tijd. De aangedragen oplossingen zitten vooral in het stimuleren van voltijd werken en ondersteuning bij het HR-beleid. Opvallend genoeg wordt over automatisering vaak niet gerept. Terwijl in een arbeidsmarkt waar het aantal vacatures (veel) groter is dan het aantal beschikbare mensen, bedrijven méér zouden moeten kijken naar automatisering als partner in de strijd tegen de tekorten. Er is namelijk meer werk te verrichten, met minder werknemers en in minder tijd. Automatisering maakt organisaties minder afhankelijk van de omvang van hun personeelsbestand, en zorgt er bovendien voor dat mensen steeds kwalitatiever werk kunnen leveren. 

Niet alleen het structurele personeelstekort is een uitdaging. Medewerkers gaan uiteraard met vakantie, maar krijgen soms ook kinderen of zijn ziek. Beiden gebeuren steeds vaker: van januari tot augustus 2021 werden er 5 procent méér kinderen geboren dan een jaar eerder. Toegegeven: het effect hiervan is kleiner dan verzuim bij ziekte. Maar het CBS kopte laatst óók al dat het ziekteverzuim nooit eerder zo hoog was: een veel meer problematische ontwikkeling dus. Om de bv ‘Nederland’ draaiende te houden doen bedrijven er daarom goed aan te kijken naar welke rol automatisering voor ze kan spelen. 

Robots missen een paar menselijke kwaliteiten, en het ziet er niet naar uit dat ze die snel gaan krijgen. Creativiteit, een gevoel van zingeving en humor zijn slechts een paar programma’s die we nog niet kunnen programmeren. Welke kansen er dan ook zijn of ontstaan voor automatisering in het bedrijfsleven en het mkb: mensen zullen altijd een cruciale rol blijven spelen. Hun taken zullen alleen veranderen. Als computers zich richten op gemakkelijke, routinematige klussen, zijn mensen inzetbaar op belangrijke posities waar voor computers geen - of minder - plaats is. 

De zorgkrant meldde in april nog dat het ziekteverzuim in Nederland een recordhoogte bereikte, waarbij het bij grote bedrijven nog harder ging met de meldingen dan in het mkb. Toch draaide de Nederlandse economie ‘gewoon’ door. Schijnbaar is de directe, continue beschikbaarheid van personeel geen randvoorwaarde voor succes. Als er maar genoeg mensen op de juiste plekken aanwezig zijn, redden bedrijven het wel.  

Of een vergadering nu met 4 of 6 mensen start: zulke sessies vallen of staan bij de kwaliteit van de deelnemers, niet bij het aantal. Dat is anders voor productiewerk of administratieve functies. Missen twee van de acht operators in de fabriekshal? Dat is een serieus probleem. Draait de administratieve afdeling op vier fulltimers, en mist er onverwacht eentje? De reden van afwezigheid maakt niet (veel) uit als het om verzuim gaat. De aard van het uit te voeren werk wél. In de vergaderzaal kunnen we mensen misschien missen – achter de machine niet. Voor routinematige taken ontkom je daarom haast niet aan automatisering: de enorm nauwkeurige en betrouwbare werknemer die altijd beschikbaar is. Automatiseer waar je kunt, zodat je altijd mensen beschikbaar hebt waar je dat wil. 

Als schommelingen in het personeelsbestand van het mkb een gegeven zijn, zijn ondernemers erbij gebaat dat een zo groot mogelijk deel van hun mensen kwalitatief en/of creatief werk doet. Dat wil zeggen: dat de motor blijft draaien, óók als deze mensen er een keer niet bij kunnen of willen zijn, of als ze door de krapte op de arbeidsmarkt simpelweg niet beschikbaar zijn. 

Zie een bedrijf als een verbrandingsmotor. De ‘uitvoerende’ bedrijfsprocessen vormen de pijlen, slangen en brandstof die hem draaiend houden. Zonder de benzine ronkt hij niet, dus de benzinetoevoer moet constant en geautomatiseerd zijn. De creatieve mensen in organisaties zijn als het engineering team dat periodiek de motor van een upgrade voorziet. Zij zijn de mensen die hem sneller laten lopen, laten groeien en voor betere output zorgen. Dat doen ze zo goed als zij kunnen, maar als ze een keer op zonvakantie, ziek of zwanger zijn? Dan is er – als het goed is – geen man overboord. Automatisering zorgt dan dat de wielen blijven draaien.